رمضان و هشدار حضرت روح الله

اگر با پايان يافتن ماه مبارك رمضان، در اعمال و كردار شما هيچ گونه تغييرى پديد نيامد و راه و روش شما با قبل از ماه صيام فرقى نكرد، معلوم مى‏شود روزه‏اى كه از شما خواسته‏اند محقق نشده است آنچه انجام داده‏ايد روزه عامه حيوانى بوده است.

در اين ماه شريف، كه به مهمانسراى الهى دعوت شده‏ايد، اگر به حق تعالى معرفت پيدا نكرديد يا معرفت شما زيادتر نشد، بدانيد در ضيافة اللّه درست وارد نشديد و حق ضيافت را به جا نياورديد.

نبايد فراموش كنيد كه در ماه مبارك، كه «شهر اللّه» مى‏باشد و درهاى رحمت الهى به روى بندگان باز است و شياطين و اهريمنان - به حسب روايت -«» در غل و زنجير به سر مى‏برند، اگر شما نتوانيد خود را اصلاح و مهذب نماييد، نفس اماره را تحت مراقبت و كنترل خود درآوريد، هواهاى نفسانيه را زير پا گذاشته علاقه و ارتباط خويش را با دنيا و ماديت قطع كنيد، بعد از پايان يافتن شهر صيام مشكل است بتوانيد اين مسائل را به مرحله عمل درآوريد. 

بنابراين، از فرصت استفاده كنيد و پيش از آنكه اين فيض عظمى سپرى گردد، در مقام اصلاح، تزكيه و تصفيه امور خود برآييد......
جهاد اکبر صفحه 40 و 41

آخرت‌گرایی در بستر دنیا

در روایتی از ابن ابی‌یعفور که از اصحاب امام صادق(ع) است نقل شده که می‌گوید: به حضرت عرض کردم:
«انا لنحب الدنیا»
ما دنیا را دوست داریم.

«فقال لی: تصنع بهاماذا؟»
حضرت فرمود: اینکه می‌گویی دنیا را دوست داریم منظورت چیست؟ با این امور مادی چه کار می‌کنی؟
«قلت: اتزوج منها واحج»
گفتم: با آن ازدواج می‌کنیم، به حج می‌رویم
«انفق علی عیالی»
به کسانی‌که نان‌خور ما هستند خرجی می‌دهیم و به برادرانمان می‌رسیم. 
«واتصدق» 
و صدقه می‌دهیم.
«قال‌لی: لیس هذا من‌الدنیا هذا من‌الاخره»
حضرت به من فرمود: این (مطالبی که گفتی) دنیا نیست، بلکه مربوط به آخرت است. (بحارالانوار، ج70، ص 62)


آری حضرت این موارد را از حب به دنیا خارج کرده و می‌فرمایند:
این‌ها اصلا حب به دنیا نیست، بلکه حب به آخرت است. لذا اصلا بد نیست.
پیامبر گرامی اسلام(ص) در روایتی فرمود:
«لیس من حب‌الدنیا طلب ما یصلحک»
اگر دنبال چیزی بروی که تو را از نظر انسانی و الهی اصلاح کند از حب به دنیا نیست.

کمال مطلق حقیقی برای سالک 

آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی:
انسان باید ابتدا آنچه را که برایش کمال محسوب می‌شود، تشخیص دهد و بعد برای به دست آوردن آن تلاش کند.

... ذات ما عاشق کمال است و عشق و محبت به کمال، آن هم کمال مطلق، ذاتی انسان بوده و با جوهره وجود او آمیخته است
اما در تشخیص اینکه چه چیزی برای انسان کمال مطلق محسوب می‌شود اشتباه رخ می‌دهد.

حب به دنیا در هرکس یک معنا دارد و دنیای افراد مختلف است، 

یکی بر اثر غلبه شهوت، پول را کمال خود می‌داند، به دنبال آن رفته و پول روی پول می‌گذارد،

یکی هم بر اثر غلبه غضب، کمال خویش را در مقام و ریاست می‌بیند و به دنبال آن می‌رود.

اما مصداق واقعی کمال مطلق خداست
و می‌گوید: «خلقتک لاجلی» من تو را با این صفت آمیخته‌ام تا مرا طلب کنی (جواهرالسنیه، ص 710) ... 

شکی نیست که در برابر طلب بی‌نهایت، یک مطلوب بی‌نهایت هست که می‌‌تواند این نیاز را برطرف کند.
چون «طلب بی‌نهایت» و «مطلوب متناهی» با یکدیگر همگون و سازگار نیستند.

بدبختی همه دنیاداران نیز همین است که می‌خواهند جواب طلب بی‌نهایت درونی خود را با مطلوب متناهی دنیا بدهند. 
رسائل بندگی، ، ص 82

برتری یک عمل خالص 

آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی:
(بدان ای سالک راه خدا!) بر بنده است که همت و جدیت خود را در صحیح کردن عمل و خالص ساختن و پاک نمودن آن از آفات و شوائب هوا و هوس قرار دهد،

پس اگر قادر باشد که یک بار با قلب و عمل خود، بلکه با روح و سرّ خود و جمیع جوارح خویش «لااله‌الاالله» بگوید، برای او سودمندتر است، از اینکه تمام عمرش شبها را بر پا برای عبادت باشد و روزها را روزه بگیرد و همیشه در حال ذکر باشد، ولی (عمل او از آفات مذکور) خالص نباشد!

و اگر تصدیق آن را بخواهی به ابلیس نظر کن که هزاران سال با ملائکه، خدا را پرستش کرد و برای او سودی نبخشید و او را از عذاب و لعن مانع نگشت،
و به حضرت آدم(ع) بنگر که کلماتی از او در توبه، سبب قبول توبه او شد و به مقام اجتباء و برگزیدگی رسید. 
المراقبات، ج2، ص 453

رفتار عملی، ملاک ایمان است؛ نه گفتار لفظی!

آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی:
به هر کس که نگاه می‌کنیم می‌بینیم مسلمان، مؤمن و متدین است و به قیامت اعتقاد دارد،
ولی وقتی به پول و مقام می‌رسد، همه چیز یادش می‌رود! 

چون مال و جاه، هدف او است.
دلش برای اینها پرپر می‌زند،
هرچند که ظاهرش خیلی آراسته و دینی باشد!
اما ظاهر که معیار نیست.

یکی از بزرگان که از مربیان من بود، می‌فرمود:
«ما لفظاً منکر خدا نیستیم، عملاً منکر خداییم»! 

... در جامعه دینی ما کسی نمی‌تواند لفظاً منکر قیامت شود. چون جامعه او را طرد می‌کند
ولی بسیاری از افراد عملاُ منکر خدا و قیامتند، به‌طوری که گویا هیچ خبری در کار نیست! 

این مخالفت اعتقاد با رفتار به این دلیل است که دل هنوز این حرف‌ها را نپذیرفته است.

پیامبر گرامی(ص) فرمود: زندگی دنیا را بر آخرت مقدم ندارید به سبب لذات و شهوات.
رسائل بندگی، ص75

منازل چهارگانه سير و سلوك 

گام اوّل، تجليه
اين سير و سلوك چهار قدم دارد؛ اهل معرفت از قدم اوّل تعبير مي‌كنند به «تجليه»، يعني آراستن ظاهر به آداب شرع و عمل كردن به دستورات شارع مقدس در اين ماه مبارك رمضان؛ یعنی همين روزه گرفتن و آداب ظاهريه. پس گام اول، قدم اول تجليه است.

گام دوم، تخليه
گام دوم و قدم دوم در اين سير «تخليه» است. تخلیه پيراستن است نه آراستن؛
پيراستن باطن از رذائل اخلاقي و چه بسا پاك كردن و منزه كردن نفس از آثار آثام ـ‌ يعني سيئات و گناهان‌ ـ است.
چه بسا اولين دعايي كه نسبت به اولين روز ماه مبارك رمضان وارد شده که شخص روزه‌دار مي‌خواند، اشاره به همين مسأله تخليه دارد. چون خود را تجليه كرده، يعني روزه گرفته و به آداب ظاهريه عمل كرده است و حالا از خدا مي‌خواهد كه او باطنش را از اين آثار پيرايش كند.

گام سوم، تحليه
گام سوم كه از آن تعبير به «تحليه» مي‌كنند، اين است كه انسان روح را به صفات ملكوتيه كماليه آرايش دهد و خودش را متخلِّق به اخلاق الهيّه كند، كه اين هم داراي مراتبي است.

گام چهارم، فناء في الله
گام چهارم مرحله‌ای است كه اهل معرفت از آن به «فناء في‌الله تعالي» تعبير مي‌كنند و مرادشان اين است كه روح سالك يعني همان شخصي كه سير معنوي مي‌كند، از إنّيّت در شهود حق فاني شود؛ چه در رابطه با فعلش، چه صفتش و چه ذاتش.
فناء في الله عبارت است از: «فاني شدن روح از إنّيّت در شهود حق».
از نظر مسير معنوي، اين آخرين منزل سير و سلوك است.

پذیرائی از میهمان با گرسنگی!

میرزا جوادآقا ملکی تبریزی(قدس سره):
1. یکی از فواید گرسنگی در رمضان، انکسار و زبونی نفس است که خود مبدأ سرکشی است و چون نفس خوار و زبون شود، در برابر پروردگارش آرام و خاشع گردد.

2. شکستن شدت شهوات و قوایی است که مورث گناهان کبیره مهلکه است؛ زیرا منشأ بیشتر گناهان کبیره، شهوت کلام و شهوت فرج است و شکستن این شهوات، سبب نجات از مهلکات است.

3. از دیگر اثرات گرسنگی، رفع خواب است و خواب ضایع‌کننده عمری است که سرمایه تجارت آخرت آدمی است و گرسنگی، سبب دوام بیداری است که آن بذر هر خیر و کمک برای تهجد و شب‌زنده‌داری است و باعث رسیدن به «مقام محمود» است.

چون این مقدمه برای شما آماده گشت، فواید بزرگی برای شما خواهد داشت؛ از جمله آن‌که به علم قطعی بدانی که چرا خداوند گرسنگی را برای پذیرایی میهمان خود اختیار کرده است. 

برای آن‌که نعمتی بهتر و بالاتر از نعمت معرفت و قرب و لقا نیست
و گرسنگی از نزدیک‌ترین اسباب آن‌هاست
و بدانی که روزه، تکلیف نیست؛ بلکه تشریفی است که موجب شکرانه توست
و در واجب ساختن آن، منتی از حق‌تعالی بر توست
و جایگاه ندای خدای تعالی را در آیه روزه از «کتاب خدا»، بشناسی
و چون بدانی که ندا نسبت به تو و دعوت تو به «دار وصال» است، از آن لذت ببری
و بدانی که حکمت در تشریع روزه، کم خوردن و ضعیف ساختن قوای بدن است؛ نه آن‌چه را که در روز متروک داشته‌ای، در شب بخوری و بلکه افزون‌تر!!

و از جمله آن‌که بدانی روزه فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست و چون روزه گرفتی، بایستی گوشت و چشمت و زبانت نیز روزه باشد

و در بعضی اخبار آمده است که حتی پوست بدن و مویت نیز باید روزه باشد.
منابع: المراقبات و رساله لقاءالله
مجلات : افق حوزه - 29 خردادماه 1392 شماره 366

راه‌های تحصیل ایمان سالک

مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب «اسرارالصلوه» در بحث خوف به سه نوع یا سه مرتبه ایمان اشاره می‌کنند.

یک مرتبه از ایمان «تقلیدی سماعی» است.
دوم «تحقیقی برهانی»
و سوم «شهودی عیانی» است.
دیگران از جمله «محقق سبزواری» در «منظومه» به این سه مرتبه اشاره کرده‌اند.

1- درخصوص ایمان «تقلیدی سماعی» اکثر عوام مردم که با مسائل تحقیقی و برهانی بیگانه‌اند، طریق تحصیل ایمانشان «تقلیدی سماعی» است. در موارد بسیاری، این ایمان در دل جایگزین و منشأ آثار و برکات خیر می‌شود.

2- طریق «تحقیقی برهانی» که مخصوص علماست. مرحوم سبزواری در منظومه می‌فرمایند: روایت: تفکر ساعه خیر من عباده سبعین سنه» (تفسیر خلاصه‌المنهج، ج3، ص85) به این دسته از علما و اولیا اختصاص دارد... کسانی که از طریق برهان وارد می‌شوند لزوماً اهل ایمان نخواهند شد. چه‌بسا در استدلال استوار باشند اما اعتقاد به قلبشان رسوخ نکرده باشد، از این‌رو آن ایمان تقلیدی سماعی عوام‌الناس از این اعتقاد برهانی که اثری بر قلب نگذارده است افضل است. روایتی در موضوع بهشت است که فرموده‌اند: «هفتاد غیر عالم وارد بهشت می‌شوند، آنگاه یک عالم قادر به دخول در بهشت خواهد بود.»

3- مؤمنان «شهودی عیانی» ایمانشان نه تقلیدی است و نه تحقیقی بلکه دیداری و شهودی است... وضع خواص اولیا چنین است یعنی معرفتشان به حقایق این‌گونه است.
در مقایسه میان این سه نوع ایمان، نوع سوم، اشرف و افضل است. مؤمن اهل شهود می‌گوید: «دیدمش و عاشق شدم.» 

کیش پارسایان، آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی، ص28