دل مرکز ایمان و افضل اعمال 

آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی(ره):
(بدان ای سالک راه خدا!) دین مجموعه‌ای از اصول و فروع است که به وسیله انبیا به ابنای بشر ابلاغ می‌شود. 

دین یک امر مرکب است و ایمان، تعلق قلبی به آن است.
دل مرکز ایمان است و هیچ‌گاه تخلف نمی‌کند. 

ایمان به یک شئ با عمل نسبت به آن شئ ارتباط دارد.

ابوعمرو زبیری نقل می‌کند که از امام صادق(ع) پرسیدم کدام یک از اعمال نزد خداوند افضل است و خداوند بدون آن عملی را قبول نمی‌کند؟

حضرت در جواب می‌فرماید:
«الایمان بالله».
راوی سوال می‌کند:
«قلت ان الایمان لیتم و ینقص و یزید»
آیا ایمان کم و زیاد می‌شود(؟).
حضرت می‌فرمایند بله!

او سوال می‌کند چگونه؟
حضرت می‌فرمایند:
«ان‌الله تبارک و تعالی فرض‌الایمان علی جوارح ابن ادم و قسمه علیها و فرقه فیها»
یعنی ایمان از واردات قلبی است و ادراک نیست، بلکه دریافت دل است.
«به یعقل ویفقه ویفهم و هوامیر بدنه الذی لا ترد الجوارح و لا تصدر الاعن رایه و امره» (الکافی، ج 2، ص33)

دل فرمانده افعال انسان است.
فرمانده تمام اعضا و جوارح، دل انسان است.
وقتی می‌پرسی چرا این کار را می‌کنی می‌گوید دلم خواست!
فرمانده فرمان داده است!

البته اینکه این فرمانده برچه محوری فرمان داده، بحث دیگری است، چون ممکن است فرمان دل بر محور شهوت، غضب، عقل و یا شرع باشد و بر همان محور به اعضا و جوارح انسان فرمان دهد.

در هر صورت اعضا و جوارح نمی‌توانند فرمان دل را رد کنند...

علمای بزرگ، با استفاده از این روایت می‌فرمایند:
«ایمان مبثوث است در جوارح»
مرحوم کلینی هم در جلد دوم اصول کافی صفحه 33 بابی را در همین عنوان آورده است:
«باب فی ان الایمان مبثوث لجوارح البدن کلها» 
یعنی ایمان یک امر سراسری است که در تمام بدن منتشر می‌شود.

سلوک عاشورایی، منزل چهارم، ص 113

شرايط دعا كردن 

ميرزا جواد آقاملكي تبريزي:
مهم ترين چيز در دعا، كامل نمودن شرايط آن است
و كمال شرايط آن به اين است كه:
خداي را به معرفت اجمالي و به گونه اي كه در خور شأن دعاكننده است بشناسد،
و هنگام دعا او را حاضر در پيش خود بداند،
بلكه دعاي خود را كه بر زبانش جاري شده است، از ناحيه خدا ببيند (اي خدا! دعا از تو، اجابت هم ز تو) 
و به عنايت خداوند حسن ظن داشته باشد و گمان نيك ببرد 
و به اجابت او در صورتي كه (مضمون) دعا به صلاحش باشد اميدوار باشد
.... و به گناهان و عيوب خود و استحقاق نداشتن خويش براي اذن در دعا و اجابت آن، اعتراف نمايد.

سپس بر پيغمبر(ص) و ال او(ع) صلوات بفرستد و به آنها توسل بجويد و خداي را به حق آنها براي اجابت دعا، قسم بدهد
.... دعاي خود را نيز به صلوات بر آنها و به گفتن «ماشاءالله لا قوه الا بالله» ختم كند
و در موقع دعا بگريد، هرچند به اندازه بال مگس باشد....

پس (اي عزيز سالك!) هرگاه كه بر پيامبر و ال او (صلوات الله عليهم) درود فرستادي مواظب باش كه با عملت (آنان) را آزار ندهي كه در اين صورت قولت با عملت مخالف خواهد بود. 
المراقبات، ج 1، ص 197

شرایط بهره‌گیری از دنیا 

در روایتی از پیامبر گرامی(ص) آمده است که فرمود:
بزرگ‌ترین مردم نسبت به هدف‌گیری‌هایش، مومنی است که هم نسبت به امر دنیایش اهتمام و کوشش دارد و هم نسبت به آخرتش،

در روایت دیگر نیز امام هفتم می‌فرماید:
«اجعلو ا لانفسکم خطا من الدنیا باعطائها ما تشتهی من الحلال و ما لایثلم المروه و مالاسرف فیه»
برای نفس‌های خود حظی از دنیا قرار دهید و آن چیزی که نفوس شما به آن مایل است را به آن عطا کنید؛ اما با سه قید!:
یک: «من الحلال» اینکه حلال باشد (و افسار گسیخته نباشد)
دو: «مالایثلم المروه» اینکه درخواست نفس، مشروع و معقول باشد
و سه: «و مالاسرف فیه» در آن زیاده‌روی هم نکنید.

در ادامه حضرت فرمود: «بهره‌گیری مشروع و معقول از امور مادی دنیایی برای نفس یک نوع کمک جستن برای امور دین محسوب می‌شود.
از ما نیست کسی که دنیایش را برای دین و دینش را برای دنیا ترک کند.

در روایتی حضرت لقمان به فرزندش گفت:
«نه آن طور وارد دنیا شو که به آخرتت زیان بزند و نه آن‌طور دنیا را ترک کن که سربار دیگران شوی» 

دل! آه از این دل!

امام علی(ع) ضمن وصیتی که به فرزند بزرگوارشان امام مجتبی(ع) دارند می‌فرمایند:
«احی قلبک بالموعظه»
قلب خودت را با (شنیدن) موعظه زنده کن! (نهج‌البلاغه، نامه 31).

البته آن دو بزرگوار هر دو امامند و معصومند. این مخاطب قرار دادن امامی، امام دیگر را برای توجه دادن دیگران به ارزش موعظه است و می‌خواهند بفهمانند که این دل انسان نیز می‌میرد و برای زنده کردن و زنده نگه داشتن آن باید پای موعظه بنشیند و از بیداردلان موعظه بشنود.

زیرا ما در زندگی کنونی خودمان موجبات مرگ دل فراوان داریم.
از آن سو زنده‌دلانِ دل زنده کن هم بسیار کم داریم!
و راستی از این جهت فوق‌العاده فقیر و تهیدستیم.

ما اگر یک ساعت توی این خیابان‌های شهر راه برویم، کفش ما گرد و خاک می‌گیرد، به خانه که رسیدیم باید آن را تمیز کنیم.
آیا این قلب و روح لطیف ما با مواجه شدن با صحنه‌های هوس‌انگیز ضلالت‌بار در اماکن عمومی و... گرد و خاک نمی‌گیرد و به تنظیف و گردگیری احتیاج ندارد؟

ما برای خانه‌ها‌یمان چقدر وسایل تنظیف فراهم کرده‌ایم؟
آنگونه که اجازه نمی‌دهیم حتی دیوار آشپزخانه ما دوده بگیرد و دستشویی ما اندکی آلوده گردد.

پس وای بر ما که این جان و روح ما که حقیقت انسانی ما است در نظر ما به اندازه یک لنگه کفش و دیوار آشپزخانه و دستشویی هم ارزش و اهمیتی ندارد، که به فکر تنظیف و تطهیرش باشیم، بلکه روز‌به‌روز آن را آلوده‌تر می‌نماییم و عوامل تولید فساد بیشتر را به خانه و زندگی دل خود راه می‌دهیم.

بنای بندگی صفای زندگی، آیت‌الله ضیاءآبادی، ص 343

اي عيسي! چقدر ديده به راه بدوزم...!

آيت الله ميرزا جواد ملكي تبريزي:
اي نفس! بدان كه تو در ظرف يك روز و يك شب، بلكه در يك ساعت و آني، مي تواني كه قرب و خشنودي خداي خود را به دست آوري،

به شرط آن كه صدق نيت و خلوص باطن تو را بداند كه غير او را واگذاشته اي و قدم براي ديدار او برداشته اي،

همانا او حاضر است و غايب نيست، بيرون است و در پرده و حجاب نيست، پذيرنده است و راننده نيست، رحمت كننده است و زحمت دهنده نيست.

آيا نشنيده اي كه خداوند به حضرت عيسي بن مريم(ع) فرمود: اي عيسي! چقدر ديده به راه بدوزم و حسن طلب نشان دهم و با بهترين شكل بندگانم را بخوانم و باز اين مردم برگشت نكنند و به طرف من نيايند؟!... (الكافي، ج 8، ص134) 

آيا اين حديث قدسي را به ياد نداري كه فرمود: «اگر كساني كه به من پشت كرده اند، بدانند كه چگونه انتظار آنان را دارم و به بازگشت آنها مشتاقم، هر آينه از شوق آمدن به سوي من مي مردند و بند از بندشان جدا مي شد؟! (كشف الاسرار، ج 3، ص 357) 

و باز در خبر آمده است كه خداي تعالي مي فرمايد: بنده من!
(سوگند) به حقي كه بر من داري من تو را دوست دارم!
تو هم به حقي كه من بر تو دارم، مرا دوست بدار!
(ارشادالقلوب ج1، ص 171)...

آه، آه از حسرت من!
از خسران و زيان من!
از افسوس من!
واي بر من،
پس واي بر من!
از آنچه نسبت به ساحت خدا كسر گذاشته ام،
و امر خدا را اطاعت ننموده ام،
خويش را مسخره ساخته ام
و به مسخره كنندگان پيوسته ام. 

المراقبات، ج1، ص 16 

سلوک عاشقانه

عوامل تقویت ایمان سالک
(بدان ای طالب راه حق!) برخی اعمال پایه‌های ایمان را تحکیم می‌کنند:

1- گوش دادن به سخن محبوب
انسان از سخن معشوق و محبوب لذت می‌برد. تا وقتی که ترنم معشوق به گوش عاشق می‌رسد، این محبت و پیوند و ایمان تازه می‌ماند و از گزند زوال در امان خواهد ماند.

2- سخن گفتن با محبوب
راز و نیاز و گفت‌وگو با وی، پیوند محبت را تحکیم می‌کند.

3- یاد محبوب
آنگاه که محبوب را موثر حقیقی بدانیم در جمیع کارها به یاد او خواهیم بود و در هر عملی به او تکیه می‌کنیم.

همچنین برای استحکام پیوند قلبی با خدا، باید از دایره تاثیر جاذبه‌های غیر الهی خارج شد.
یعنی محبت غیر خدا را از دل بیرون کرد.

خداوند در سوره انفال آیه 2 می‌فرماید: همانا مومنان کسانی هستند که آنگاه که یاد خدا می‌شود دلهایشان از فرط محبت می‌لرزد و آنگاه که سخن محبوب را می‌شنوند بر ایمانشان افزوده می‌گردد و بر پروردگارشان توکل می‌کنند.
بنابراین موثرترین عمل برای تشدید ایمان، تلاوت قرآن است.

کیش پارسایان، آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی، ص 48