با اندیشه «اويس قرنى» به مرگ فکر کنیم

از گفتار اويس است كه:
به خدا سوگند درباره مرگ انديشيدن و ترس و بيم از روز رستاخيز، براى مرد با ايمان، در دنيا جائى برای شادى باقی نمى گذارد!
سفينة البحار، 1/53.

اويس می گفت: من محضر رسول خدا را درك نكرده ام ولى مطالبى بواسطه افرادى شنيده ام كه آن حضرت می فرمود :
بر عمر اعتمادى نيست، براى سراى آخرت بايد تدارك ديد و زاد و توشه تهيه كرد.

اويس پس از تلاوت این آيات از سوره دخان، چنان آهی کشید، كه خوف آن بود كه از دنيا برود:

وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَيْنهَمَا لَاعِبِينَ(38)
ما آسمان و زمين و آن چه بين آنهاست، بيهوده نيافريديم .

مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقّ‏ِ وَ لَكِنَّ أَكْثرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ(39)
خلق نكرديم آنها را مگر به حق و از روى حكمت؛ ولى بسياری از مردم آگاه نيستند.

إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقَاتُهُمْ أَجْمَعِينَ(40)
روز قيامت روز جدائى كافر و مؤ من و وعده گاه تمام خلايق است .

يَوْمَ لَا يُغْنىِ مَوْلىً عَن مَّوْلىً شَيْا وَ لَا هُمْ يُنصَرُونَ(41)
روزى است كه هيچ دوست و يار و ياورى دوستش را از عذاب نرهاند و بى نياز نگرداند، واحدى را يارى نكنند 

پس از آنكه آيات فوق را تلاوت كرد، گفت :
اى هرم بن حيان، آيا اين موعظه ترا كافى نيست كه مى بينى انسانها يكى پس از ديگرى از اين جهان رخت مى بندند؟

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله كه اشرف مخلوقات است، از اين دنياى ناپايدار رفت، پدرت از دنيا رفت، نزديك است تو هم بميرى، آدم و حوا مردند، ابراهيم خليل از دنيا رفت و من و تو هم فردا از مردگانيم؛
فريفته دنيا مشو، خود را درياب، آماده مرگ باش.... 
ناسخ التواريخ : 2/14 و اعيان الشيعه : 13/120

«زندگی» را درچشم ودل پیامبر(ص) بنگریم و بشناسیم و بدان بیندیشیم

ابوالاسود دوئلى يكى از ياران خالص على عليه السلام و شيعيان پاك و مدافعان سرسخت و وفادار ولايت، مى گويد:

در ايامى كه ابوذرغفارى اين يار محبوب پيامبر و صحابى انقلابى و شورگستر آن حضرت در «ربذه» تبعيد بود، پيش او رفتم

ابوذر گفت :
روزى در مسجد، خدمت رسول گرامى رسيدم. در مسجد، جز پيامبر و على(ع) كسى ديگر نبود.

خلوتی مسجد را مغتنم شمردم و پيش رسول اللّه رفته، گفتم:
اى رسول خدا!
پدر و مادرم فدايت ... مرا وصيت و سفارشى كن، تا خداوند مرا به خاطر آن سود دهد.

فرمود:
چه خوب، اى ابوذر!
تو از مايى.
تو از خانواده مايى،
و به تو سفارش مى كنم كه آن را خوب فراگيرى،
وصيت و توصيه اى كه در بردارنده تمام راهها و روشهاى خير و خوبى است.

اگر آن را بياموزى و پاسدارش باشى؛ به منزله دو بالى خواهد بود كه تو را در پرواز مدد كند!

پيامبر، سخن را از خدا آغاز مى كند:

یا أ باذَرّ! اُعبُدِاللّهَ كَأ نَّك تَراهُ
اى ابوذر!
خدا را آنگونه عبادت كن كه گويا او را مى بينى .

فإ نْ كُنتَ لا تَراهُ فإ نَّهُ يَراكَ.
اگر تو او را نمى بينى، او تو را مى بيند.

وَاعْلَمْ أ نَّ أ وَّلَ عِبادَةِ اللّهِ الْمَعْرِفةُ بِهِ
بدان كه سرآغاز عبادت و خداپرستى،معرفت و شناخت است.

فَهُوَ الا وَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ، فَلا شَيْءَ قَبلَهُ،
او قبل از هرچيز،اوّل است و چيزى پيش ‍ از او نبوده است .

وَالْفَرْدُ فَلا ثانِيَ لَهُ، وَالْباقِي لا إ لى غايَةٍ،
او يكتايى است كه دوّمى ندارد. پاينده اى است كه نهايت ندارد.

فاطِرُ السَّماواتِ و الاْ رْضِ وَما فِيهِما وَما بَيْنَهُما مِنْ شَيْءٍ
آسمانها و زمين و آنچه در آنهاست، پديد آمده از قدرت اوست .

وَهُوَ اللّهُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرْ.
اوآگاه وتوانا است.

ادامه دارد......

شناخت بانوان برجسته قرآنی

مأموریّت ویژۀ هاجر

ابراهیم به دستور الهی قصد مهاجرت به مکّه کرد و اين قصد را با هاجر در ميان گذاشت.
زن جوان که دل خود را به زندگی آکنده از عطوفت و آغشته به آرامش با فرستاده الهی خوش کرده بود چون گفته‏های شوهر را شنید، بیمی در دلش چنگ انداخت و به آن جایگاه دوری که می‏بایست اقامتگاه او و فرزندش گردد و از آن چیزی نمی‏دانست، می‏اندیشید و می‏کوشید با یاد خدا و توکل به او و اطاعت از فرمان حضرت ابراهیم(علیه السلام) آشفتگی خود را برطرف کند.

سرانجام زمان هجرت فرا رسید. فرشته‏ای برای هدایت این کاروان سه نفری تا رسیدن به مقصد موعود در معیت آنان بود.

ابراهیم، هاجر و اسماعیل خردسال پشت سر جبرئیل گستره بیکران ریگزار را در می‏نوردیدند و لحظه‏ای نمی‏آسودند.

در طول مسیر هر جا آبادی باصفا و امیدبخشی را می‏دیدند، توقف می‏کردند و از راهنمای آسمانی می‏پرسیدند:
آیا اینجا مکه است و او پاسخ منفی می‏داد.

بدین گونه با تحیر از کنار هر جای سرسبز و خرم می‏گذشتند و ملتهب، خسته و منتظر، باز به راه ادامه می‏دادند،

تا سرانجام به وادی بدون کشت و زرع، تفتیده و سوخته از آفتاب فرود آمدند.

اقامت در جایی خشک و سوزان که بادهای داغ پوست آدمی را می‏گداخت و تا دیده کار می‏کرد، در آن اثری از عمران و حیات به چشم نمی‏خورد، بسیار طاقت‏فرسا و وحشتناک جلوه می‏نمود.

هاجر و اسماعیل در زیر آفتاب سوزان و در معرض وزش بادهای گرم بر روی ریگهای داغ نشسته بودند.

هاجر در این محیط مخوف به آینده فکر می‏کرد. او که در سرزمین عمالقه زندگی کرده و غرق در ناز و نعمت در کنار نهرهای خروشان و چشمه‏ساران پرآب، زیر سایه درختان پرمیوه روزگار گذرانیده بود، هرگز با این هوای خشن و سرزمین سوزان و بیابان خشک آشنا نبود،

ولی آن زن خداپرست و همسر فرستاده الهی به آن درجه از خودسازی معنوی رسیده بود که از مشاهده چنین اوضاعی هراس به دل راه ندهد و خم به ابرو نیاورد،

زیرا می‏دانست وعده خداوند حق است و آنچه فرشته وحی خبر داده بود که ذریه‏اش زیاد خواهد گشت، عملی می‏گردد.

هاجر و اسماعیل در جوار جایی که یک بلندی سرخ به عنوان نشانه‏ای از خانه خدا باقی مانده بود، اسکان یافتند.

ماجرای آمدن ابراهیم به مکه و آوردن اسماعیل و هاجر، در منابع تفسیری شیعه چون: تفسیر نورالثقلین، ج اول، ص145 و نیز برخی منابع روایی چون: علل الشرایع، ص432 و آثار تاریخی چون: کامل ابن‏اثیر، ج اول، ص113 آمده است.

ضرورت پرهيز سالك از اتلاف وقت

آيت الله ميرزا جواد ملكي تبريزي:
(اي سالك عزيز!) بر عاقل آنگاه كه دريافت، مدت عمرش به منزله سرمايه اي بس گرانبهاست به گونه اي كه با هر نفس آن مي تواند منافع عظيم و ممالك فراوان، بلكه سلطنتي الهي براي خود فراهم كند، واجب است كه از اتلاف وقت، بدون كسب فايده اي به شدت بخل ورزد!

و از اينكه به جاي اين همه سود، عمر خود را وسيله اي براي كسب شقاوت دائمي و خلود در عذاب الهي گرداند، به شدت برحذر باشد.

و سزاوار است كه بر آن چه از عمرش گذشته بينديشد
و ببيند آن مقدار از عمر را كه از كف داده، با همه لذات و خوشي ها و درد و رنج هايش، سپري شده؛
و نه از آن لذت ها بالفعل خبري هست؛
و نه از آن درد و رنج ها اثري،
بلكه آن چه باقي مانده، تبعات اعمال ناپسند؛
و اجر و پاداش كارهاي نيك اوست.

از اين گذشته آن چه از عمر باقي مانده، نمي توان بدان اعتماد نمود،
چه بسا صبحي كه آدمي آن را به شب نرساند
و چه بسا شبي كه عمر آدمي به آخر مي رسد با اين كه هنوز شب به آخر نرسيده،

پس كجا انسان عاقل با تكيه بر چنين امر مبهم و ناپيدايي؛
كه نه وجودش حتمي است؛
و در صورت وجود، زوالش زودرس،
از يك امر قطعي كه مرگ باشد؛
و يك امر دائمي كه حيات اخروي اوست، درمي گذرد؟!

اسرار الصلوه ، ص 131

الگوها و شخصیت های تأثیرگذار تاریخی

اويس قرنی، دلباخته رسول الله(ص) 

اويس، از دلباختگان رسول گرامي اسلام صلي الله عليه وآله و از ياران و محبّين با وفاي حضرت علی عليه السلام بود. 

در يمن متولد شده و از راه شترباني روزگار را با مادر پير و نابينا و ناتوان خود سپري مي‏كند و از اين طريق امرار معاش كرده و به امورات مادر مهربان و سالخورده‏ي خود رسيدگي مي‏كند.

یک بار از مادر اجازه طلبيد كه به مدينه به قصد زيارت حضرت رسول صلي الله عليه وآله مشرف شود، مادرش گفت كه رخصت مي‏دهم به شرط آن كه زياده از نيم روز توقف نكني!

اويس به مدينه سفر كرد و چون به خانه‏ي حضرت پيغمبر صلي الله عليه وآله آمد، از قضا آن حضرت در خانه نبود. به ناچار به خاطر قولي كه مادر از او گرفته بود مدينه را به قصد يمن ترك كرد.

چون پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله مراجعت كرد، فرمود: اين نور كيست كه در اين خانه مي‏نگرم؟! 

گفتند: شترباني كه اويس نام داشت به اين سرا آمد و برگشت
فرمود: اين نور را در خانه ما هديه گذاشت و رفت!

اويس هيچ گاه پيامبر صلي الله عليه وآله را نديد. اما آن حضرت در مورد او فرمود:
"تفوح روائح الجنة من قبل القرن و اشوقاه اليك يا اويس القرن،..."[1] 
بوهاي بهشت از جانب «قرن» مي‏وزد، اي اويس قرن! چه قدر به تو علاقه دارم!
سپس فرمود: هر كه او را ملاقات كرد، از جانب من به او سلام برساند.
 
مولوي، به اين كلام دل نشين خاتم النبيّين صلي الله عليه وآله كه "اني لاجد نفس الرّحمن من قبل اليمن" اشاراتي دارد: 

بوي رامين مي‏رسد از جان ويس 
بوي يزدان مي‏رسد هم از اويس 
چون اويس از خويش فاني گشته بود 
آن زميني؛ آسماني گشته بود! 

عرفا، اويس را سيد التابعين و خير التابعين ناميده‏اند. 

اويس علاوه بر اين افتخارات، توفيق درك حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را در جنگ صفين پيدا نمود و با حضرت بيعت كرد و در ركاب حضرت با دشمنان دين و امامت جنگيد تا اين كه در همان جنگ به فيض شهادت نائل آمد و توسط حضرت دفن گرديد.[2] 
______________________________________
[1] . علامه‏ي مجلسي‏رحمه الله، بحارالانوار، چاپ ايران، ج 42، ص 155، روايت 22، باب 124؛ شيخ عباس قمي، منتهي الامال، انتشارات جاويدان علمي، ص 239، 
[2] . شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، انتشارات جاويدان علمي، ص 239.

بخشی از دستورالعملی عرفانی از آیت الله بهجت(ره)
از واضحات است كه:
- خواندن قرآن در هر روز،
 - و ادعيه مناسبه اوقات و امكنه، در تعقيبات وغيرآنها؛
 - و كثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه؛
 - و زيارت علما و صلحاء و همنشيني با آنها،
 از مرضيات خدا و رسول(ص) است؛

 و بايد روز به روز، مراقب زيادتي بصيرت و انس به عبادت و تلاوت و زيارت باشد.
و بر عكس؛ كثرت مجالست با اهل غفلت، مزيد قساوت و تاريكي قلب و استيحاش(دوري) از عبادت و زيارات است؛

 از اين جهت است كه احوال حسنه حاصله از عبادات و زيارات و تلاوتها، به سبب مجالست با ضعفاي در ايمان، به سوء حال و نقصان، مبدل مي شوند؛

 پس، مجالست با ضعيف الايمان- در غير اضطرار و براي غير هدايت آنها- سبب مي شود كه ملكات حسنه خود را از دست بدهد، بلكه اخلاق فاسده آنها را ياد بگيرد:

«جالسوا من يذكركم الله رؤيته، و يزيد في علمكم منطقه، و يرغبكم في الاخره عمله.»
(با كساني نشست وبرخاست كنيد كه ديدن آنها شما رابه ياد خدا بيندازد وسخن گفتنشان بر علمتان بيفزايد وعمل آنها شما را به آخرت ترغيب كند). 
منبع: مجلات ایران

حسن ظن به خدا درسلوك عارفان

آيت الله حاج آقا مجتبي تهراني:
روي عن الصادق عليه السلام قال:
حسن الظن بالله ان لاترجو الا الله و لاتخاف الاذنبك (كافي، ج2، ص 72)
«حسن ظن به خدا» اين است كه جز به خدا اميد نداشته باشي و جز از گناه خويش نهراسي.

اين روايت از امام صادق صلوات الله عليه نقل شده است كه حسن ظن و خوش گماني به خداوند مركب از دو چيز است.
ما اين مطلب را در معارفمان داريم كه هر انساني كه به خداوند ايمان دارد، بايد به خدا، حسن ظن هم داشته باشد.
يعني نمي شود انسان به خدا، كه مستجمع جميع صفات كماليه است، ايمان داشته باشد ولي حسن ظن به او نداشته باشد.

گاهي درباب حسن ظن به خدا اشتباه مي شود و اين روايت مي خواهد آن اشتباه را برطرف كند.
انسان بايد به خداوند حسن ظن داشته باشد؛ اما درحسن ظن اين طور نيست كه فقط جنبه اميد مطرح باشد، بلكه حسن ظن مركب از دو چيز است:
هم اميد درآن است و هم بيم.
انسان ها غالباً اشتباه مي كنند و خيال مي كنند كه فقط اميد است.

«حسن الظن بالله ان لاترجو الا الله» بخش اول اين است كه به هيچ موجودي اميد نداشته باشي مگر به خداوند.
«ان لا ترجو الا الله» به قول ما انحصار است. درتمام امور، فقط اميدت خدا باشد.

حسن ظن به خدا فقط اين است؟ خير!
«ولاتخاف الاذنبك». كنارش يك بيم هم هست.
خوف و بيم نيز از هيچ چيزي نداشته باش مگر گناه خودت.

اين طور نيست كه اميد به خدا، براي گناه كردن ميدان باز كند.
خوب دقت كنيد كه حضرت چه طور جلويش را گرفته است.

بايد بگويي:
ما تنها اميدمان درامور مادي و معنوي به خدا است.
هم امور مادي و هم معنوي .
درهر دوتايش تنها اميدمان بايد خدا باشد.
گره گشاي ما او است؛
چه در دنيا از نظر مسائل مادي و چه از نظر معنوي و اخروي.
تنها اميد ما خدا است.
شبهه اي هم درآن نيست.

اما اين را هم بدان:
او گره گشا است اما توجه به اين داشته باش كه خودت مي تواني به كارت گره بياندازي!

..... «ولا تخاف الاذنبك» بيم نداشته باش مگر از گناه خودت! يعني بفهم كه خودت دركارهاي مادي و معنوي ات گره مي اندازي.

حسن ظن به خدا مركب از دو چيز است:اميد و بيم. هر دو مورد مطرح است. حواست را جمع كن. كه گناه نكني.
بله! اگر غفلتا گناهي صادر شود گره گشا كيست؟ خدا است. اما تعمد به گناه نعوذ بالله...

پايگاه اطلاع رساني آيت الله حاج آقا مجتبي تهراني  
 

توبه اهل قرب در سلوك عارفان 

آيه الله ميرزا جواد ملكي تبريزي
(بدان اي طالب كمال!) احدي نيست كه نياز به توبه نداشته باشد، حتي انبياء!
.... براي آنها(انبیاء) احوالات مختلفي است كه بعضي فوق بعضي ديگر است
و رجوع و بازگشت از مرتبه پايين تر به مرتبه بالاتر، «توبه» مي باشد،

و تو اگر در معناي توبه و چگونگي آفرينش بندگان و ترقي آنها تامل كني، علت احتياج و نياز همگان را به توبه، درخواهي يافت،

زيرا توبه عبارت از رجوع و بازگشت از حال پست تر و پايين تر، به مرتبه عالي تر و برتر از آن است

و در عالم وجود، جز ذات ذوالجلال، كه غني بالذات است، موجودي يافت نمي شود كه از هر جهت كامل بوده و نيازي به ترقي و تكامل نداشته باشد.

 .... توبه اهل قرب، توبه از هر چيزي است كه آنها را از حق بازداشته و به خود مشغول سازد،
 
.... لذت وصال آنگاه كامل مي شود كه غير خدا فراموش گردد.... 

اسرار الصلوه ، ص46